Daniel Mikulski
Przekształcenia architektury siedzib ziemiańskich w Wielkopolsce w 1 połowie XX wieku, na przykładzie dworów i pałaców ziemi średzkiej
Transformations of the architecture of mansions in the Wielkopolska Region in the First Half of the 20th Century, on the example of manors and palaces in the Środa Wielkopolska Region
DOI: 10.17388/WUT.2025.0003.ARCH
Streszczenie:
Presja cywilizacyjna oraz zmiana uwarunkowań społecznych przełomu XIX i XX wieku wywołały silną potrzebę przekształceń architektury dworów i pałaców. Proces ten, z różną dynamiką, przebiegał do końca lat 30. XX w. Celem podjętych badań było rozpoznanie działalności budowlanej ziemian w kontekście modernizacji siedzib ziemiańskich w Wielkopolsce w 1 połowie XX wieku. W centrum zainteresowania znalazła się analiza różnych sposobów kształtowania bryły obiektu, które wiodły do zasadniczej zmiany zewnętrznego wizerunku siedziby poprzez rozbudowy, przebudowy lub wzniesienie nowego budynku. Dotychczasowe prace badawcze ograniczały się zwykle do identyfikacji przekształceń pojedynczych siedzib ziemiańskich, nierzadko tych o znaczących walorach architektonicznych. Dlatego zamiast szczegółowego przeglądu obiektów w artykule podjęto próbę sformułowania pewnej syntezy określając skalę i dynamikę ruchu budowlanego. Tego problemu dotyczyły badania, którymi objęto wszystkie siedziby ziemiańskie z obszaru ziemi średzkiej zlokalizowanej w centralnej Wielkopolsce.
Słowa kluczowe:
dwór, pałac, modernizacja, rozbudowa, przebudowa, ziemia średzka
Summary:
At the turn of the 19th century the pressure of civilization and changes in social conditions caused the urge to develop buildings in manor and palace estates in the Greater Poland region. This process varied in dynamics and continued until the late 1930s. The aim of the research was to identify landowners’ building activity in the context of modernisation of manors and palaces in the first half of the 20th century. The research concentrated on analysis of different methods of developing buildings, which altered the outer image of the estate, i.e. extension, reconstruction or erection of a new building. So far research has usually been limited to the identification of transformations in individual landowners’ estates, as often as not those of significant architectural value. The research was based on a synthetic approach, which consisted in identification of the scale and dynamics of building trends, rather than on a detailed overview of individual buildings. The research encompassed all landowners’ estates surrounding the town of Środa Wlkp. in the central part of the Greater Poland Region.
Key words:
manor, palace, modernisation, extension, reconstruction, the Środa Wielkopolska region
